Bovenstaande was aanleiding voor ons om eens kritisch te kijken naar de manier waarop wij (zorgverleners) onze patiënten informeren over aankomend onderzoek, over ziektebeelden en behandelingen. Ziekenhuizen informeren patiënten grotendeels met tekstuele folders, met daarin héél veel woorden. Daarnaast geven zorgverleners meestal een mondelinge toelichting. Beeldmateriaal wordt slechts beperkt ingezet.

En dat terwijl we leven in een wereld van beelden! Webshops bieden geen artikel aan waar geen beelden bij staan. De populariteit van Facebook, Snapchat en Instagram is ongekend. Er is geen hotel op internet te vinden dat zichzelf zonder foto’s presenteert. We weten zelf dus heel goed dat beelden veel beter beklijven en informatie beter overbrengen dan tekst. Gelukkig wordt dit ook door onderzoek bevestigd.(1)

Het project dat wij zijn gestart
Met dit inzicht en de kennis dat de huidige manier van patiënten informeren onvoldoende is (2), hebben we twee jaar geleden een subsidie aanvraag ingediend bij het Innovatiefonds van De Friesland Zorgverzekeraar (DFZ) voor het project: ‘Indiveo: patiënteninformatie in beeld en geluid’. De Maatschap Friese Longartsen steunde onze aanvraag en er was bereidheid om middels een pilot ervaring op te doen in alle Friese ziekenhuizen. Na goedkeuring van ons project, was het startschot gegeven!

Wat is Indiveo?
Indiveo is een slim gereedschap dat enerzijds bestaat uit een interface voor zorgverleners waarmee beeldende informatie, digitaal naar patiënten gestuurd kan worden, anderzijds uit een digitale omgeving voor patiënten waar de informatie, op smartphone, tablet, laptop of PC kan worden bekeken. Doordat alle diagnostische procedures die de longarts ter beschikking staan, worden uitgelegd in een animatie, is een mondelinge uitleg over hoé bijvoorbeeld een bronchoscopie gaat, niet meer van A tot Z nodig. Door deze beeldende uitleg komen patiënten beter voorbereid bij hun onderzoek.

Ervaringen van patiënten en zorgverleners
Het project is inmiddels zo goed als afgerond en daarom delen we graag onze ervaringen. Allereerst dank aan het innovatiefonds van DFZ voor de subsidie. Zonder organisaties die zich op deze manier hard maken voor innovatie was ons project niet van de grond gekomen.

Patiënten
Tijdens de pilotperiode zijn er meer dan 6000 longpatiënten in 4 Friese ziekenhuizen met beeldende informatie voorgelicht over aankomend onderzoek. Omdat patiënten via het systeem feedback kunnen geven weten we dat patiënten deze nieuwe manier waarderen. Zij beoordelen de informatie gemiddeld met 4 van de 5 sterren (‘een 8’).

Daarnaast krijgen we veel reacties van patiënten. Een prachtige reactie via een secretaresse uit het Ziekenhuis Nij Smellinghe in Drachten: “Er belde vandaag zelfs iemand (naar de poli) om even te zeggen dat ze het geweldig vond dat we dit (informatie over bronchoscopie via Indiveo) stuurden, nu was zij niet zo bang meer”.

Uniforme informatie in verschillende ziekenhuizen
Wat wij vooral spannend vonden was de vraag of het mogelijk zou zijn om de ontwikkelde uniforme informatie in meerdere ziekenhuizen te gebruiken. Alle 40 animaties (de gangbare pulmonale diagnostiek) hebben we in de 4 verschillende ziekenhuizen vóór de start van de pilot met de verantwoordelijke inhoudsdeskundige zorgverleners bekeken. We vroegen hen om de beeldende informatie ‘door de ogen van de patiënt’ te bekijken. Op deze manier wilden we onderzoeken of er substantiële én voor de patiënt relevante verschillen zaten tussen de manier waarop de diagnostiek in de verschillende huizen verricht wordt.

Zonder uitzondering waren alle betrokken longartsen en verpleegkundigen prima in staat om op deze manier naar de informatie te kijken. Inhoudelijk bleken er nauwelijks verschillen te zijn tussen de ziekenhuizen. De ‘voor de patiënt’ relevante verschillen werden vervolgens in de animatie aangepast.
Goede, eenduidige informatie, veelal gebaseerd op landelijke standaarden, kan dus prima in verschillende ziekenhuizen gebruikt worden, waardoor onze patiënten profiteren van uniforme, beeldende informatie. Als bijkomstigheid geldt dat op het niveau van ziekenhuisorganisaties, gezamenlijk gebruik van informatie kosten kan reduceren.

Het gebruik onder zorgverleners
Tijdens het ontwerpproces is er veel tijd gestoken in de gebruiksvriendelijkheid en het ontwerp. Middels meerdere ontwerp- en testrondes is de interface voor zorgverleners tot stand gekomen. Indiveo is een plug- and play tool waar iedereen, zonder training, direct mee uit de voeten kan.
Wij hebben gemerkt dat zorgverleners veel ideeën hebben over nieuwe toepassingen binnen Indiveo en verdere ontwikkeling van het systeem. De betrokkenheid van de gebruikers is fantastisch en motiverend!

Patiënten informeren kan er anders uit gaan zien
Meerdere studies tonen aan dat patiënten de verstrekte informatie van de zorgverlener maar beperkt (< 50%) kunnen reproduceren.(2) De helft van de tijd die wij besteden aan uitleggen kan daarom praktisch als verloren worden beschouwd. Door patiënten digitaal én in begrijpelijk beeld te informeren wordt deze informatie overdracht veel beter. Dit heeft niet alleen te maken met het feit dat beeldende informatie bij de individuele patiënt beter beklijft (1) maar zeker ook met het feit dat informatie váker (alleen of met naasten) én in een eigen tempo, (opnieuw) bekeken kan worden.

Als informatie op de juiste manier (lees: medisch correct en voor patiënten begrijpelijk) wordt omgezet naar beelden, kunnen alle patiënten hiervan profiteren. Door informatie op deze manier aan te bieden, valt er 30% van de totale consulttijd te winnen.(3) ‘Zinnige Zorg’ (4) ten voeten uit!

Het belang van de relatie tussen arts en patiënt voorop
Door het informeren op deze manier vorm te geven hoeft dat niet te betekenen dat er meer afstand tussen u en de patiënt ontstaat. Met het ‘winnen’ van consult-tijd bedoelen wij niet dat deze tijd geschrapt kan worden. Er ontstaat met Indiveo juist meer ruimte voor persoonlijke aandacht (3) en bijvoorbeeld shared decision making.

Voorts leren we via de feedback van patiënten wat patiënten écht belangrijk vinden! Aan patiënten kunnen via het systeem allerlei vragen gesteld worden (bijvoorbeeld: ‘voelde u zich veilig tijdens de bronchoscopie?’ of ‘waren de medewerkers van de poli vriendelijk?’), maar ook PROM’s en PREM’s (5) kunnen hierin worden meegenomen. Hiermee is Indiveo een tool om praktische invulling te geven aan bijvoorbeeld Value Based Healthcare.(6) Zo kunnen we met elkaar leren van patiënten én daarmee onze zorg verbeteren!(7)

Afronding van het project; de start van het vervolg!
We kunnen trots zijn op het resultaat dat we met elkaar hebben behaald! We sluiten de pilotperiode nu af en gaan met veel enthousiasme door, onder andere met integratie van Indiveo in de verschillende EPD’s en natuurlijk het uitbreiden van het aantal animaties (ziektebeelden, behandelingen en andere specialismen). Uiteraard hopen we dat alle (long-)patiënten in Nederland op een goede, beeldende manier geïnformeerd mogen worden. Longartsen, verenigd binnen de NVALT, zouden daar aan bij kunnen dragen. Het zou ons als specialisme én wetenschappelijke vereniging onderscheiden als we op deze manier samen invulling zouden kunnen geven aan uniforme en kwalitatief hoogwaardige patiënteninformatie.